Đề xuất đánh thuế 20% trên lãi từ chứng khoán: Bộ Tài chính thay đổi cách tính thuế TNCN

Bộ Tài chính đề xuất áp dụng mức thuế TNCN 20% trên phần lãi ròng từ chuyển nhượng chứng khoán. Trường hợp không xác định được giá vốn, sẽ thu 0,1% trên giá bán từng lần giao dịch.

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến cho Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi, trong đó đáng chú ý là đề xuất điều chỉnh cách tính thuế TNCN đối với hoạt động chuyển nhượng chứng khoán, bao gồm cả chứng khoán phái sinh. Theo đề xuất này, cá nhân cư trú sẽ nộp thuế theo mức 20% trên phần lãi (thu nhập tính thuế) trong năm, thay vì áp dụng tỷ lệ cố định trên tổng giá trị chuyển nhượng như hiện nay.

Cụ thể, thu nhập tính thuế sẽ được xác định bằng:
Giá bán – Giá mua – Chi phí hợp lý liên quan đến giao dịch.
Phần thuế TNCN phải nộp sẽ bằng 20% của thu nhập ròng này. Cách tính này được áp dụng cho từng lần chuyển nhượng hoặc theo kỳ quyết toán năm.

Trong trường hợp người nộp thuế không thể xác định hoặc không có đủ chứng từ chứng minh giá mua và chi phí phát sinh, mức thuế sẽ được áp dụng theo tỷ lệ cố định 0,1% trên tổng giá trị chuyển nhượng từng lần, tương tự như cách tính hiện hành.

Đối với hoạt động chuyển nhượng vốn không chỉ riêng chứng khoán, Bộ Tài chính cũng đề xuất cách tính tương tự: cá nhân sẽ chịu thuế 20% trên phần thu nhập ròng. Nếu không xác định được giá vốn, thuế sẽ là 2% trên tổng giá trị chuyển nhượng.

Hiện nay, theo Luật thuế TNCN năm 2007 (hiệu lực từ 2009), cá nhân được lựa chọn giữa hai phương án:

1. Nộp thuế 20% trên lợi nhuận ròng nếu chứng minh được giá vốn và chi phí.
2. Hoặc nộp thuế 0,1% trên giá bán từng lần mà không cần quyết toán thuế năm.

Tuy nhiên, từ năm 2015, để đơn giản hóa thủ tục hành chính, Luật số 71/2014/QH13 đã thống nhất phương pháp tính thuế đối với chuyển nhượng chứng khoán là 0,1% trên giá trị chuyển nhượng từng lần, bất kể có lãi hay lỗ.

Chính điểm này từng gây nhiều tranh cãi, vì việc đánh thuế ngay cả khi người đầu tư bị lỗ được cho là thiếu công bằng. Do đó, đề xuất mới hướng tới đánh thuế trên lợi nhuận thực tế thay vì doanh thu, nhằm phù hợp hơn với bản chất thu nhập chịu thuế.

Bộ Tài chính cho biết, nhiều quốc gia trên thế giới cũng áp dụng thuế đối với thu nhập từ đầu tư vốn, song phương pháp tính rất đa dạng. Có nước đánh thuế trên phần lãi ròng, có nước đánh trên tổng giá trị chuyển nhượng, và có nơi phân biệt chính sách thuế giữa chứng khoán niêm yết và chưa niêm yết.

Việc thay đổi phương thức đánh thuế lần này nhằm tăng tính minh bạch, đảm bảo công bằng thuế, đồng thời giảm bớt thủ tục hành chính và khuyến khích nhà đầu tư kê khai đúng thực tế giao dịch. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng cần có cơ chế hỗ trợ người dân xác minh giá vốn, chi phí để đảm bảo tính khả thi khi triển khai.